یکی از سازهای سنتی ایران، سنتور است که صدای دلنشین و زیبایش همواره بسیاری از افراد را به خود جذب می کند. کوک کردن این ساز آن به دلیل داشتن 72 سیم، نسبت به دیگر سازها سخت تر و زمان بر تر است و از نگرانی های هنرجویان و نوازندگان سنتور است. در مقاله آموزش کوک سنتور از فروشگاه موسیقی بتهوون سعی بر این شده تار روش صحیح کوک کردن سنتور را به شما آموزش داده شود تا هزینه بی خود و بی جهت به کسی بابت تنظیم ساز پرداخت نکنید.
معرفی کوک سنتور
یکی از مشکل ترین و زمان گیرترین کارهایی که نوازندگان سنتور با آن برخورد می کنند، کوک کردن این ساز است این عمل به گونه های متفاوتی همچون با تیونر، گوشی، برنامه های موبایل و … انجام می گیرد. سیم های سنتور از یک سمت به قسمت سیم گیر و از یک سمت دیگر به گوشی ها بسته می شود که در دو طرف ساز قرار گرفته اند. چیدمان سیم‌ها به گونه ایی است که از روی خرک عبور کرده تا به خوبی جای آنها نمایان شود. روی هر خرک 4 سیم قرار می گیرد و کوک این چهار سیم کاملا به یک شکل است. هر خرک با یک نت نام گذاری شده و می‌تواند در دستگاه‌های مختلف تغییر کند.
قبل از خرید سنتور پیشنهاد می شود مقاله راهنمای خرید سنتور را مطالعه فرمایید.
کوک سنتور در دستگاه های متفاوت
برای نوازندگی در دستگاه های گوناگون باید کوک ساز را برحسب آن دستگاه تنظیم کرد. کوک شور به عنوان کوک دستگاه مادر شناخته می شود و با این کوک می توان آوازهای ابوعطا، دشتی، بیات ترک و افشاری را نواخت.
کوک دستگاه شور
خرک اول: نت می کرن در سیم های زرد و سفید و پشت خرک
خرک دوم: نت فا برای تمام سیم ها
خرک سوم: نت سل برای تمام سیم ها
خرک چهارم: نت لا کرن برای سیم های زرد و سفید و لا بمل سیم پشت خرک
خرک پنجم:سی بمل برای تمام سیم ها
خرک ششم: نت دو برای همه سیم ها
خرک هفتم: نت ر بکار برای سیم های سفید و پشت خرک و سیم زرد ر کرن
خرک هشتم: نت می بمل برای همه سیم ها
خرک نهم: نت فا برای همه سیم ها
نحوه کوک سنتور با تیونر
تیونر یک دستگاه است که در فرکانس های متفاوت نت سیم های ساز را نمایش می دهد. می توانید از دستگاه تیونر و یا اپلیکیشن موبایل آن استفاده کنید. پس از روشن کردن تیونر فرکانس دستگاه را باید مشخص کنید. فرکانس440 هرتز، فرکانس استاندارد برای کوک کردن است که دستگاه به صورت پیش فرض روی همین فرکانس قرار دارد.
آچار کوک یک ابزار قلزی برای کوک کردن سنتور است که در یک بخش آچار یک سوراخ برای قرار گرفتن گوشی های سنتور وجود دارد. آچار کوک باید روی گوشی سنتور تنظیم شود به گونه ایی که گوشی در آن قرار گیرد و بتوان گوشی را با استفاده از آچار چرخاند.
- تیونر را روشن کرده و نزدیک ساز قرار دهید.
- آچار کوک را در گوشی مربوط به سیم های سفید خرک اول قرار دهید که در یک ردیف قرار گرفته اند. از پایین ترین گوشی شروع کنید.
- با ته مضراب به سیمی که اچار کوک روی گوشی آن قرار گرفته ضربه بزنید تا صدا سیم توسط تیونر شنیده شود.
- به علامت روی تیونر توجه کنید اگر نت های پایین تر از می( مانند نت های ر و دو) بود باید گوشی را در جهت سفت شدن سیم سیم به آرامی بچرخانید تا روی نت می کرن تنظیم شود. و اگر نت های بالاتر از می کرن مانند فا و سل بود باید گوشی را در جهت شل شدن سیم بچرخانید.
- علامت نت می در تیونر حرف E است. اما نت های کرن در تیونر ها نمایش داده نمی شوند و برای تنظیم نت می کرن باید سیم را روی نت می بمل تنظیم کرده و کمی سیم را سفت کنید تا روی 50+ می بمل (Eb) قرار گیرد که همان نت می کرن است.
- هر چهار سیم سفید خرک اول که در یک ردیف قرار دارند را به ترتیب روی نت می کرن کوک کنید.
- سیم های زرد خرک اول را نیز مثل سیم سفید روی نت می کرن کوک کنید با این تفاوت که یک اکتاو بم تر کوک می شود. برای مشخص شدن شد اکتاو یک عدد در کنار نت قرا می گیرد که برای سیم سفید عدد 4 و در سیم زرد عدد 3 است که نشان دهنده یک اکتاو بم تر بودن است.
کوک کردن سیم های پشت خرک
- سیم های پشت خرک که سیم های سفید هستند با تنظیم خرک کوک می شوند. خرک را به آرامی در جهت افقی حرکت دهید تا نت آن ها تنظیم شود. این کار را بسیار آرام انجام بدهید زیرا با تغییرات کوچک کوک سیم پشت خرک تغییر می کند.
- معمولا خرک هایی که نت سیم پشت خرک آن ها با سیم سفید متفاوت باشد نیاز به جابه جایی دارند به عنوان مثال در کوک شور خرک چهارم را کمی به سمت راست بکشید.
- با یکبار تنظیم خرک دیگر نیازی به تنظیم مجدد ندارید مگر اینکه بخواهید در دستگاه های دیگر ساز خود را کوک کنید.
- برای سایر خرک ها و سیم ها نیز طبق همین مراحل عمل کنید و ساز را در دستگاه مود نظر خود کوک کنید.